Cihan ÇamlıcaDünyanın en uzun sıradağları olan bu dağlar Venezuela’dan başlayıp Peru, Bolivya, Kolombiya, Ekvador üzerinden devam ederek Arjantin ve Şili’nin Patagonya topraklarında son bulur. Bu yedi devlet aynı zamanda And ülkeleri olarak bilinirler.
Sıradağlar bir çok dağın birleşmesiyle oluşan dağ topluluğudur. Yan yana bir sürü silsileden oluşan And Dağları, Doğu Sıradağları (Cordillera Oriental) ve Batı Sıradağları (Cordillera Occidental) gibi iki büyük gruptan oluşmaktadır.
Doğu Sıradağları, en yüksek noktası 6.500 metreyi aşan, buzlarla kaplı yüksek bir set oluşturur. Yükseklikleri 6.000 metreyi aşan yanardağlar (Peru’da Coropuna, Bolivya’da Sajama) Batı Sıradağları boyunca ilerler.
Peru ve Bolivya’da, And dağları genişler (Bolivya’da yaklaşık 500 km). İki sıradağ halinde uzanan bu dağlar pasifik kıyısı ve amazon yamaçlarından daha kısadır.
And Dağları’nın en yüksek tepesi 6.962 metre ile Arjantin ve Şili sınırında bulunan Aconcagua’dır. Güney Amerika’nın en yüksek dağı olan Aconcagua, aynı zamanda Asya kıtası dışında bulunan en yüksek dağ ünvanına sahiptir.
And Dağları, kuzey, orta ve güney olmak üzere başlıca üç kısımdan oluşmaktadır. Venezuela, Kolombiya ve Ekvador sınırları içinde yer alan Kuzey Andlar, Peru, Şili ve Bolivya sınırları içinde yer alan Orta Andlar, Şili ve Arjantin sınırları içinde yer alan Güney Andlar’dır.
And Dağları İklimi ve Toprak Örtüsü
Kuzey Andlar’da nemli, tropikal ve bol yağışlı ekvator iklimi hakimdir. Ağaçsı eğreltiler, bambular ve epifit bitkilerle (Epifit, toprakta kök yapmayan, başka bitkiler üzerinde konak olarak yaşayan bitki türü.) yeşil bir orman görüntüsü oluştururlar.
Orta Andlar daha kurak ve yüksekliğe göre değişen yerlerde yarı çöl iklimi hakimdir. Kıyıdaki dağ eteklerinde batı yamaçlarının niteleyici özelliği olan çöl tipi bir iklim hakimdir. Yükseklere çıkıldıkça daha ılıman ve nemli bir iklim görülmektedir.
Güney Andlar ise çalılarla kaplı bozkırlarla örtülüdür. 2500 metrenin üzerine çıkıldıkça nemli ve bol yağış alan tropikal ormanlarla çevrili olduğu görülmektedir. Güney Andlar’da amazon yağmur ormanlarının bölgesi olan Selva başlar. Bu tropik dağ ormanında ılıman iklim hakim olduğundan geçiş yumuşak olur. Santiago ve Mendoza enleminde ise çöl ikliminin yerini Akdeniz iklimi almaktadır.
And Dağları Diğer Önemli Zirveler
Şili ve Arjantin sınırında bulunan Ojos del Salado 6.891 metre, Arjantin’de bulunan Pissis 6.795 metre, Mercedario 6.770 metre ve Cerro Bonete 6.759 metre yüksekliğindedir. Aynı zamanda Peru’da bulunan Huascarán ise 6.768 metre yüksekliğindedir.
Volkanlar
And Dağları’nın birçok yerinde hala aktif olan ve sönmüş volkanik tepeler vardır. Andlar ve Orta Amerika Kordilleri, sismik ve volkanik etkinlikler gösteren bölgelerdir. Yeryüzünün en yüksek volkanları bu bölgede bulunur. Arjantin’de bulunan 6.795 metre yükseklikteki Monte Pissis ve Şili ve Arjantin sınırında bulunan 6.891 metre yükseklikteki Ojos del Salado (dünyanın en yüksek aktif yanardağı ve batı yarımküredeki ikinci en yüksek nokta) bunlardan bazılarıdır.
Önemli aktif olan volkanlar ise, Ekvador’da bulunan Cotopaxi 5.897 metre, Tungurahua 5.016 metre ve Pichincha 4.784 metre yükseliğindedir. Şili’de bulunan Cerro Azul 3.788 metre ve Villarrica ise 2.840 metre yükseliğindedir.
And Dağları’nın Diğer Volkanları
Llullaillaco 6.723 metre (Arjantin/Şili)
Nevado Coropuna 6.426 metre (Peru)
Chimborazo 6.310 metre (Ekvador)
Sierra Nevada de Lagunas Bravas 6.127 metre (Arjantin/Şili)
Uturunco 6.010 metre (Bolivya)
Licancabur 5.921 metre (Bolivya)
Misti 5.822 metre (Peru)
Ubinas 5.675 metre (Peru)
Lanín, 3.747 metre (Arjantin)
Osorno 2.652 metre (Şili)
Volkanlar vadisi’ndeki düzinelerce daha küçük volkan (Peru)
Bölgenin Etnik Kültürü
Yedi ülkenin sınırında bulunan bölgede çok çeşitli bir etnik kültür yapısı mevcuttur.
Arjantin’de yaşayan halkın çoğunluğunu Avrupa kökenliler (genellikle İspanyol ve İtalyan), melezler ve Amerika yerlileri oluşturuyor. Ülkede yaşayanların çoğu İspanyol ve İtalyan göçmenlerin torunlarıdır.
Peru, İnka kültürüne sahip olan bir ülkeydi. 1532 yılında, Francisco Pizarro önderliğindeki İspanyol işgalciler İnka bölgesini ele geçirmişlerdir. Daha sonraki yıllarda İspanyollar tüm And bölgesindeki tek hakim güç konumuna gelmişlerdir. Günümüzde ise Peru’da kültürel yaşam özellikle az sayıda büyük şehirde yoğunlaşmıştır ve ülkenin başkenti olan Lima bunların başında gelir. Şu anda kültürel yapının çoğunluğunda İspanyol işgalcilerin getirmiş olduğu kültürün ve onların temsil ettiği dinin izleri vardır.
Venezuela, İspanyolların Güney Amerika’da ilk sürekli yerleşim yerlerinden biridir. Yaşayan halkın çoğunluğunu melezler, İspanyollar, Portekizliler, İtalyanlar, Almanlar, Araplar ve Afrikalılar’dır.
Kolombiya, başlangıçta Muisca, Quimbaya ve Tairona gibi Kolombiya Kızılderilileri yaşamaktaydı. İspanyollar, bu bölgeye 1499 yılında gelmiş ve bu bölgede işgal ve kolonizasyon dönemini başlatmıştır. Şu anda yaşayan halkın çoğunluğu mestizolar (beyaz-yerli melezi), siyahiler ve yerlilerdir.
Ekvador’da yaşayan halkın çoğunluğunu İspanyollar, Orta Amerika yerlileri, Afrikalı ve yerli melezlerdir.
Bolivya’da yaşayan halkın çoğunluğunu ise mestizolardır.
Kuzey Şili İspanyollar tarafından fethedilmeden kısa süre öncesine kadar İnka Krallığı’na aitti. Günümüzde Şili’de yaşayan halkın çoğunluğunu yerli halkın yanısıra Avrupalılar, Araplar, Güney Afrikalılar ve Avustralyalılar oluşturmaktadır.
Kaynak ve Görsel
Wikipedia
Düşüncelerinizi paylaşabilirsiniz