Unesco Dünya Mirası

Göbeklitepe, 1995 yılında başlanan kazı çalışmalarında bulunan kalıntılara göre geçici olarak Unesco Dünya Mirası ailesine katıldı. 2008 yılında Unesco Dünya Mirası listesine adını “Tarihteki En Eski Tapınak” olarak kazıdı.

İşte en eski atalarımız Türkiye’nin Güney Doğu Anadolu bölgesinde yer alan Şanlıurfa ilimizde yaşadılar. Bizlere kültürlerini anlayabileceğimiz kült bir miras bıraktılar. Bu muazzam yapılaşma her ne kadar yüzyıllar geçse de dönemin ihtiyacına göre farklılık gösteriyordu. Hepsi de resmen birbirinin ikizi gibiydi.

Çevrede bulunan tüm kalıntılar aynı tipik özelliklere sahip. Taşlarla örülü oval bir alanın içerisinde yaklaşık 10-12 adet T şeklinde yapılmış dikilitaşlar bulunuyor. Taşların her iki yanından hayvan derisi ile örtülmüş kemerlerine uzanan elleri, çeşitli vahşi hayvan kabartmaları başsız insan heykelleri formundaydı.

Dikilitaşların üzerinde gözlemlediğimiz yılan, leopar, akrep, boğa vb. vahşi hayvan kabartmaları özenle işlenmişlerdi. Bu işlenmiş hayvan figürlerinin bir çeşit ruhani koruyucu veya yaşayan kabilelerin bir simgesi olarak da tanımlanabilir tabi ki. Bunun sebebi ise bölgedeki her bir dikilitaşların üzerinde farklı işlenmiş hayvan figürlerinin bulunmasıydı. Kimisinde daha çok yılan kimisinde daha çok boğa figürü… 

Bu konuyla ilgili bir diğer önemli düşünce ise insanın artık doğaya karşı üstünlüğü sağlaması ve kişisel benliğini dünyaya kanıtlamasıydı.

Muazzam Bir İşçilik

Buradaki inşa hikayesinin bir üst modelini bundan 7 bin yıl sonrasında Antik Mısır Uygarlığı’nda görmekteyiz. Diğer bir Unesco Dünya Mirası Mısır Piramitleri… Tahmin edebileceğiniz üzere Mısırlılar da bu piramitleri ölümden sonraki yaşama inandıkları için inşa etmişlerdi. Fakat Göbeklitepe’dekinden farklı olarak bu piramitler Eski Krallık ile Orta Krallık dönemlerinde firavunlar ve eşleri için inşa edilmiş birer mezar olarak kullanılıyordu. 5 bin yıl hüküm sürmüş bir uygarlık için 100’ü aşkın piramit inşa edilmişti.

Oksalat

Göbeklitepe’de herhangi bir gıda üretimine rastlanmadı fakat bazı kimyasal incelemelerde “oksalat” kalıntıları ortaya çıkarıldı. “Beerstone” ismiyle de anılan fıçı ve bira yapımında kullanılan kaplar içinde biriken bir madde. Buna dayalı olarak büyük şölenlerde ya da ayinlerde biraya benzer bir içeceği kullanıldıkları da tartışma konusudur.

Göbeklitepe Tapınak Mı?

Bu yapılaşma günlük ihtiyaçların giderilebileceği ve insanların burada uyuyup yaşayabileceği şekilde dizayn edilmemiş. Yapılan araştırma ve bulgulara göre bu tapınakta herhangi bir mezarlık veya lahit bulunmuyor. Çünkü o dönemde ölüler güneşe gömülüyordu. Yani ölü, açığa bırakılarak akbabalara yem ediliyordu. O dönemin inanışına göre ölü güneşe kavuşuyordu.

Göbeklitepeliler bu ritüellerin yanı sıra farklı bir şeye daha önem veriyorlardı. Kafatasları… Evet yanlış duymadınız. Kafatasları hem ruhun merkezi hem de ataları ile bağ kurmaya çalıştıklarının bir göstergesiydi. Ölen kişilerin kafalarını iskeletlerinden ayırıp temizlediler ve üzerlerine şekiller işlediler. Bununla bir taşla iki kuş vurmuşlardı. Hem atalarını onurlandırdılar hem de düşmanlarına karşı güç gösterisinde bulundular.

Kazı Alanı Krokisi

Göbeklitepe Türkiye’nin Şanlıurfa şehrinde merkezin yaklaşık 20 km. kuzeydoğusunda bulunuyor. Örencik köyü yakınlarında bulunan Göbeklitepe 90 dönümlük bir alanı kaplıyor. (yaklaşık 20 futbol sahası büyüklüğünde) Bu muhteşem tarihsel olgu gerçekten de görülesi.

Kaynaklar:
https://www.kulturportali.gov.tr/portal/gobeklitepe
Wikipedia.org
https://www.bilgeyik.com/gobeklitepe-hakkinda-her-sey-282
https://arkeofili.com

Kapak Görseli: 
https://www.kulturportali.gov.tr/portal/gobeklitepe